Đền Mường Tiên Bạn thờ hai vị thần Long Đỗ và Phương Nương công chúa. Về thần Long Đỗ, căn cứ vào sách " Thanh Hóa chư thần lục" thì xã Tiên Bạn huyện Lôi Dương thờ.

            Cũng sách chép trên: " Vua Lê Thái Tổ đem quân đi đánh giặc Minh, đồn trú tại sách này, thấy quân và dân hay bị hổ vồ, rắn cắn. Vua bèn lập đàn cầu chúa, chợt thấy một người mặc quan phục, cỡi rồng đỏ, tay cần chiếc thẻ vàng từ dưới đất nhoi lên. Vua thấy trong tấm thẻ có đề hai chữ: "Long Đỗ" vua cho là thiêng bèn cho lập đền thờ"

            Về hành trạng của đương cảnh thành hoàng Long Đỗ và Phương Nương công chúa, theo thần tích hiện lưu giữ tại Làng Sung xã Xuân Phú, huyện Thọ Xuân cho chúng ta biết Long Đỗ tôn thần và Phương Nương công chúa Thần tích có đoạn chép như sau: ..." Đời nhà Trần niên hiệu Hưng Long, triều Trần Thái Tông ( 1225- 1282), bỗng có giặc Nguyên xâm lược nước ta, quan quân nhà Trần chống lại giặc Nguyên và có đặt đồn ở đây (Tức sách Tiên Bạn). Quân giặc tàn ác hung bạo giết hại nhân dân, khiến cho nhân dân điêu đứng, chết đuối ở sông Lương và khe suối rất nhiều. Người dân sách Tiên Bạn mong cầu được bình an, toàn dân trong bản sách như thấy có sự linh hiện nên lập đền phụng thờ gọi là "Miếu vua thiêng", hương hỏa mãi mãi về sau.

            Khi giặc nguyên đại bại, quốc gia vô sự, thiên hạ thái bình, vua bèn đi tuần du thiên hạ, dụ tập dân cư. Trong triều có một người con trong số ba công chúa (sinh năm Nhâm thìn, tháng 6 ngày mồng 7) tên là Phương Nương Hoàng Nữ Châu. Năm 16 tuổi, diện mạo đẹp đẽ, dung nhan yểu điệu, tính tình hiền hòa, thật là một bậc nữ trung hào kiệt. Công chúa nguyện cùng vua du thuyền theo đường thủy. Một ngày, có đi qua địa phận đất Tiên Bạn, địa giới Lương Giang, huyện Cổ Lôi, Trấn Thanh Hoa, Hoàng Nương trong lòng muốn xem nên mới vượt núi, trèo non đến thẳng khu đất bản sách (Tiên Bạn), thấy nơi đây sơn kỳ, thủy tú, núi cao, khe sâu, thật là một nơi đáng yêu. Công chúa bèn tâu với nhà vua đổi tên là sách Sơn Bạn (Sách ghi là Tiên Bạn). Ấp dân lập một cung đài ở đấy....

            ...... Trải đến cuối triều Trần, Hồ Quý Ly khởi binh làm loạn, tước đoạt ngôi vua, nhân dân bị hại rất nhiều nên tìm cách đi tránh loạn. Thời gian đó, ở sách Tiên Bạn, nhân dân kinh sợ chạy đến các đền, miếu hoang phế trốn ở các bụi cở, lùm cây mong cầu cuộc sống yên ổn. Ngày qua tháng lại, sự tích này vẫn còn tồn ghi. Trãi đến triều Lê Thái Tổ, không chịu sự cường bạo của giặc Minh bèn triệu tập anh tài hào kiệt khởi nghĩa ở Lam Sơn diệt giặc Minh. Ngày mồng 9 tháng riêng năm Giáp Thân (1404), vua nghe tin quân giặc lệnh cho các nội quan cử binh bày trận để tập kích bức vua ở Lam Sơn. Vua lập tức rút binh về đóng ở đất Tiên Bạn và luyện tập quân sỹ ở đó. Quân sỹ đa phần phải hái lá và rau rừng để ăn thay cơm nên đói khổ phần nhiều mà chết. Nhà vua thấy vậy bèn lập tức hành lễ (ở đền), do vậy quân sỹ đều được bình an. Nhà vua biết được có thần linh dị, lập tức truyền cho quân sỹ tụ tập, qoét dọn miếu đền hành lễ, nhà vua tự cầu chúc rằng: "Bậc trượng phu sống ở đời muốn lập công lớn để lưu danh muôn thuở, không biết đất này có vị thần nào rất mực anh linh, xin được hiển ứng báo cho vua biết. Khấn xong vua bèn phân lập ba đồn là: Thượng đồn, Trung đồn, Hạ đồn. Sáng hôm sau thu tập binh lương khẩn cấp để tính chuyện đại chiến với giặc. Trãi qua ba ngày, khi đó ngày 14 tháng 3, bỗng nhiên thấy trời đất tối đen, trong không trung nhìn thấy có một áng mây ngũ sắc từ trên trời giáng xuống trông giống như hình người, dài như một con Xích Đà (rắn đỏ), tay cầm một kim đồng theo đất mà xuất ra, bên trong có viết 4 chữ "Long Đỗ Thần Quân, lượng văn thủy tán", Quân lính đều nhìn thấy cho thần quả anh linh, vua lập tức lệnh cho quân dân ngày đêm hương hỏa. Đến nửa đêm, trong giấc mộng của Vua, vua thấy tựa như có một người con gái đẹp như tiên nhân đứng ở bên phải vua xưng" Thiếp là con gái nhà Trần, bị nước cuốn trôi, đau khổ chưa rửa sạch được, tấu xin hoàng đế tẩy trần cho thiếp, thiếp nguyện linh ứng giúp vua đánh đuổi giặc Minh. Nói xong rồi biến mất, vua bàng hoàng chợt tỉnh, biết mình nằm mộng có một nữ  thần linh thiêng phù giúp quân sỹ bèn lập tức sai sắm biệt lễ vật để thờ cúng hương hỏa....".

Lễ hội Đền Mường Tiên Bạn được nhân dân tổ chức hàng năm cầu mong cho mưa thuận gió hòa mừng màng tốt tươi, nhân dân trong vùng no ấm, cầu lộc, cầu yên; là một sinh hoạt văn hóa dân gian cổ truyền mang đậm đà bản sắc dân tộc của người Mường, ngày 31/12/2010 Đền Mường Tiên bạn đã được UBND tỉnh Thanh Hóa  cấp bằng công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp Tỉnh.

Lễ hội Đền Mường Tiên Bạn năm nay được duy trì và được tổ chức với quy mô lớn hơn mọi năm với những trò chơi mới, đặc sắc và mang đậm đà bản sắc văn hóa của dân tộc Mường như chò chơi ném còn, đánh Mảng, kéo co, bắn nỏ, khua luống….. Theo chủ trương của xã Xuân Phú: Lễ hội Đền Mường Tiên Bạn vẫn là một lễ hội nông nghiệp, chủ yếu là cầu cho mưa thuận gió hòa mùa màng tốt tươi, nhân dân được no ấm và với việc tổ chức các hoạt động sôi nổi, hướng tới bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa cũng như tạo điểm nhấn quan trọng để phát triển du lịch, mời gọi du khách về tham quan các điểm di tích lịch sử, văn hóa, để quảng bá hình ảnh con người nơi đây.

Để chuẩn bị tốt cho Lễ hội Đền Mường Tiên Bạn thuộc Thôn Làng Sung xã Xuân Phú. UBND xã đã thành lập ban tổ chức và các tiểu ban đảm bảo quy cũ, trang nghiêm. Các tiểu ban nội dung và tuyên truyền; lễ nghi; an ninh, y tế; hậu cần, lễ tân có nhiệm vụ xây dựng kế hoạch tổng thể, chuẩn bị nội dung, chương trình, triển khai công tác thông tin,  tuyên truyền, quảng bá... giúp Ban Tổ chức thực hiện tốt nhiệm vụ đề ra. Ông Bùi Văn Hoàng PCT UBND xã Xuân Phú Trưởng Ban tổ chức Lễ hội cho biết: “So với những năm trước, Lễ hội Đền Mường Tiên Bạn năm nay vẫn được tổ chức gồm 2 phần chính: Phần lễ bao gồm lễ khai Đền, lễ yết cáo, lễ đại tế, lễ khai hội, và lễ tạ; Phần hội gồm, chương trình văn nghệ, hội thi đánh cồng chiêng, múa sạp, khua luống, thi đấu các môn thể thao như Đánh mảng, kéo co, bắn nỏ, ném còn và các trò chơi dân gian truyền thống của địa phương. Năm nay, Lễ hội Đền Mường Tiên Bạn có những điểm mới đặc sắc và được tổ chức quy củ hơn.

Bên cạnh đó, để người dân, du khách chơi lễ, du xuân an toàn, tiết kiệm, đảm bảo trật tự nơi chốn linh thiêng, Ban Tổ chức còn cho tăng cường lực lượng an ninh trật tự, lực lượng công an và dân quân điều tiết, hướng dẫn xe ra vào đúng nơi quy định. Đặc biệt UBND xã Xuân Phú kiên quyết dẹp bỏ các tệ nạn bài bạc, sách lậu, chèo kéo du khách, không để xảy ra tình trạng ăn xin trước và trong khu vực đền Mường.

Ban công an và Ban CHQS xã đã xây dựng kế hoạch trình lãnh đạo từ mấy tuần trước, phối hợp với nhau làm tốt công tác bảo đảm an ninh trật tự tại lễ hội đảm bảo cho người dân, du khách du xuân, chơi lễ đền Mường an toàn, vui vẻ, tiết kiệm, Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự chuẩn bị chu đáo, Lễ hội Đền Mường Tiên Bạn năm 2018 đã diễn ra thành công tốt đẹp.